E talitonu a matou a'oga a le malo i Hawai'i e tatau i tamaiti a'oga uma se si'osi'omaga saogalemu ma fa'aaloalo—i le a'oga ma luga ole laiga. O le fa'amalosi, i so'o se itu, e fa'aleagaina ai le soifua manuia ma le manuia o tamaiti a'oga. O le mafuaaga lena matou te tuuto atu ai i le faʻamalosia o tamaiti aoga, aiga ma nuʻu i meafaigaluega ma punaoa e puipuia ma foia ai le faʻalavelave. Mai polokalame puipuia fa'agasolo ile fa'aoga faigofie e fa'aoga mea faigaluega e pei ole Tautala Nei HIDOE app, matou te galulue felagolagoma'i ma o matou nu'u e fa'alauiloa se aganu'u o le fa'aaloalo, matafaioi ma le lagona alofa. Fa'atasi, e mafai ona tatou fa'amautinoa e lagona e tamaiti a'oga uma le lagolagoina ma le saogalemu, ina ia mafai ai ona latou fa'atupuina a'oa'oga ma fa'alagona.

O le a le Fa'amata'u?
O le fa'amata'utia ose fa'afitauli matuia e a'afia ai tamaiti a'oga o so'o se vaitausaga ma talaaga. E ui ina tele ituaiga o sauaga, ae o le a tatou taula'i atu i ni vaega autu se lua: fa'amalosi ma le fa'amata'u i luga ole laiga. O le malamalama i nei ituaiga e lua e taua tele ina ia mafai ai ona tatou galulue faʻatasi e fausia se siosiomaga saogalemu ma sili atu le faʻaaloalo.
“Fa'aleaga”—so’o se faiga tusitusia, tautala, ata, po’o se gaioiga fa’aletino e fa’atiga, fa’aleagaina, fa’alumaina pe fa’amata’u ai se tamaititi aoga, e aofia ai i latou o lo’o i ai tulaga puipuia o le vasega, ua lava le ogaoga, faifai pea, po’o le sosolo e fa’atupu ai se si’osi’omaga fa’amata’u, taufa’amata’u, po’o le sauaina.
“Cyberbullying”—o gaioiga fa'aeletonika, e aofia ai ae le fa'atapula'aina i mea e fa'asalalauina i luga ole Initaneti, telefoni fe'avea'i, po'o isi masini e uuina lima uaealesi na fa'atupuina e se tamaititi a'oga aga'i i se isi tamaititi aoga po'o se tagata faigaluega o le matagaluega e fa'atiga, fa'aleaga, fa'alumaina, pe fa'afefe ai le tamaititi aoga po'o le tagata faigaluega; ma ua lava le ogaoga, faifai pea pe sosolo, e fa'atupu ai se siosiomaga fa'amata'u, taufa'amata'u, po'o le fa'asaunoa. Cyberbullying e mafai ona tupu:
- I luga o le lotoa, po'o isi nofoaga a le matagaluega, i felauaiga a le matagaluega, po'o le taimi o se fa'agaioiga po'o se fa'afiafiaga a le matagaluega i totonu po'o fafo atu o fanua a'oga;
- E ala i se faiga fa'amaumauga a le matagaluega e aunoa ma ni feso'ota'iga fa'atagaina a le matagaluega; pe
- E ala i se feso'ota'iga komepiuta i fafo atu o le lotoa, pe a a'afia le si'osi'omaga a'oga.
E le gata i lea, e mafai foi ona faavae le taufaamata'u i luga o le initaneti i luga o le vasega puipuia a se tagata, e aofia ai ae le faatapulaaina i, ituaiga o se tagata, lanu, tapuaiga, itupa, faiga tau feusuaiga, faasinomaga o itupa, faailoaga o itupa, tausaga, tupuaga o le atunuu, tupuaga, e le atoatoa le malosi, foliga vaaia ma uiga, ma tulaga tau tamaoaiga.
pulea le fa'amalosi
O le Fa'amata'utia ose Mataupu Fa'alaua'itele
O le taufaamata'u ea tatou uma lava. E mafai e le aufaigaluega a le aʻoga ona faʻatalanoaina faʻalavelave ma lagolagoina tamaiti aʻoga i le aʻoga, ae le mafai ona latou taofia le faʻamalosi-i ona ituaiga uma, ma i nofoaga uma e tupu ai-i latou lava. E iai le sao o aiga, tamaiti a'oga, ma nu'u e fa'atino ma fa'alauiloa se aganu'u o le fa'aaloalo, matafaioi ma le maufetuuna'i.
Matou te uunaia aiga e talanoa ma a latou fanau e uiga i le faaaloalo ma le agaalofa i isi, e aofia ai i latou e ese mai ia i latou lava. I totonu oa matou aʻoga, matou te faʻaleleia nei uiga o se vaega o Nā Hopena Ao, aoaoga faaleagafesootai-lagona, ma isi taumafaiga. E ui e mafai ona tupu le faʻamalosi i soʻo se tasi, e mafai foi ona tulimataʻia tamaiti aʻoga ona o lanu, tulaga faʻale-aganuʻu-tamaoaiga, faʻafeusuaiga, faʻasinomaga itupa, faʻaletonu le aʻoaʻoina ma isi uiga; o se soliga o tulafono o aia tatau.
O ta'iala lautele e mafai ona fesoasoani e iloa ma lagolagoina tamaiti o lo'o fa'asauaina, toe fa'asa'o amioga a tamaiti fa'amata'u, ma suia uiga o tagata matutua ma talavou e fa'apalepale i amioga fa'amata'u i tupulaga, a'oga, aiga ma nu'u.
La Tatou Tali i le Fa'amata'u
- Puipuiga: O a'oga uma o lo'o tu'ufa'atasia i le fausiaina o se aganu'u lelei ma le si'osi'omaga e fa'amalosia ai tamaiti a'oga uma ina ia fa'aaloalo ma fa'aalofa. Ina ia fo'ia amioga fa'amata'u e ono fa'atinoina e a'oga se tasi pe sili atu fo'i o mea nei:
- Fa'ata'ita'iga lelei a le a'oga e a'oa'o ai tamaiti a'oga ia fa'aaloalo, fa'atatau ma a'oa'o alofa.
- Anti-Bullying Programs: Communities are unique, and schools have different approaches based on their community’s needs. Some schools have students leading their anti-bullying efforts.
- Community Partnerships: Many schools cultivate relationships with community agencies, health and wellness providers, policing and community policing groups, legal advisors, cultural practitioners and others to broaden supports.
- Tali: A tupu se fa'alavelave, e su'esu'e e le puleaoga po'o lana sui filifilia e:
- Fuafua pe o se Solitulafono e pei ona fa'amalamalamaina e Hawai'i Administrative Rules (HAR) Mataupu 19 (PDF) tupu.
- Fai se fa'amaumauga i totonu o le database lagolago a tamaiti a'oga, lea e mafai ai e a'oga ona fa'ailoa, mata'itu ma siaki atugaluga a tamaiti a'oga i le aluga o taimi.
- Mulimuli ai: E tu'uina atu e le 'aufaigaluega a le a'oga le lagolago i ē ua afaina ma fa'atupu fa'alavelave e fo'ia ai tulaga o lo'o fa'aauau pea e ono fesoasoani i le fa'alavelave fa'alavelave ma fesoasoani e puipuia ai fa'alavelave i le lumana'i. O nei tulaga e mafai ona aofia ai faʻafitauli i le fale, faʻalavelave, faʻaleagaina, ma le soifua maloloina, agafesootai-lagona ma amioga faʻalesoifua maloloina, ma isi.
Report bullying
Any child who is bullied or who witnesses a bullying incident is encouraged to tell a trusted adult or report it using the Chapter 19 Complaint form or the anonymous Tautala Nei HIDOE app. If an incident happens on our school campuses, on HIDOE transportation, or during a HIDOE-sponsored event, appropriate school personnel will investigate.
Speak Now
E iai le polokalame a le HIDOE e mafai ai e tamaiti a'oga ona lipotia fa'alavelave fa'alavelave. O tatou Tautala Nei HIDOE Lipoti App ofo atu i tamaiti aoga tulagalua, tulagalua ma le aoga maualuga se auala e lipoti atu ai faalavelave na tutupu—i luga o le numera ma le lē faailoaina o igoa, pe a latou filifili—e tutupu i totonu o le lotoa, i felauaiga a le HIDOE, po o mea e lagolagoina e le HIDOE.
- Matamata i vitio o loʻo i lalo mo se faʻataʻitaʻiga taʻitasi i le auala e tuʻuina atu ai se faʻamatalaga e faʻaaoga ai le app.
- Tautala Nei HIDOE Lipoti App Flyer (PDF)
Auala e Tuuina atu ai se Fautuaga
Tamaiti A'oga Tulagalua ile Vasega 4-6
Tamaiti A'oga Maualuga i Vasega 7-12
Amioga leaga ma amio pulea a tamaiti aoga
Mataupu 19
Hawaiʻi Administrative Rules, Chapter 19, faʻatonutonu mataupu e fesoʻotaʻi ma amio le pulea a tamaiti aʻoga, lea e aofia ai le faʻamalosi, faʻalavelave ma le cyberbullying. E taua tele le toe iloilo e tamaiti aoga ma matua lenei fa'amatalaga ina ia iloa po'o le a le mea e ta'u mai ai le soliga o le Mataupu 19, ma po'o a fo'i i'uga.
La'u mai le tulafono a le Hawai'i Administrative Rules, Mataupu 19:
- Sipaniolo (PDF)
- Tagalog (PDF)
- Thai (PDF)
- Toga (PDF)
- Vietnamese (PDF)
Mataupu 19 Tusi a Matua Faaliliu
E iloa e le Matagaluega le mana'omia o nei tusi taua e fa'aliliu i a latou lava gagana mo o tatou aiga e toe iloilo ma la'u mai ai. E aofia ai:
- Mataupu 19 Tusi a Matua
- A'upega Matua Tusi
- Fa'aeletonika Ulaula Tusi Matua
- Igilisi
- Hawaii (o loma)
- Sepuano
- Saina (Fa'afaigofie)
- Saina (Fa'aleaganu'u)
- Chuukese
Su'esu'ega o Amioga Tu'u Tulaga Talavou
O le Youth Risk Behavior Survey (YRBS) e mata'ituina le lautele o amioga e feso'ota'i ma le soifua maloloina i tamaiti a'oga maualuga, e aofia ai amioga e lamatia ai le soifua maloloina e saofagā i manu'a ma sauaga e le'i mafaufauina; fa'aoga tapaa; ava malosi ma isi fualaau faasaina; amioga fa'afeusuaiga e feso'ota'i ma ma'itaga e le'i fuafuaina ma fa'ama'i pipisi; amioga le lelei o taumafa; ma le le gaoioi faaletino. O le YRBS o lo'o fa'atinoina i isi tausaga ta'itasi fa'atasi ma se taumafaiga a le atunu'u e aoina fa'amaumauga ma au'ili'iliga a le Nofoaga Autu mo Fa'ama'i ma Puipuiga. The Hawaiʻi YRBS is a joint effort of the Hawaiʻi State Departments of Education (HIDOE), Department of Health (DOH), and the University of Hawaiʻi’s Curriculum Research & Development Group. The Hawaiʻi YRBS data and reports are available on the Hawaii'i Health Data Warehouse.
