Matagaluega o Aoga a le Setete o Hawaii

Ka 'Oihana Ho'ona'auao o le Malo o Hawai'i

Punaoa o le Soifua Maloloina o le Mafaufau

O lo'o fa'aogaina e a'oga a le malo o Hawai'i a'oa'oga fa'aagafesootai ma lagona (SEL) ia tu'uina atu tomai e mana'omia e tamaiti a'oga e nofouta ai i latou lava, ia nofouta i le va fealoa'i, auai i mafaufauga fa'aituau, fai fa'ai'uga fa'atatau, ma fa'atupuina se lagona o le so'otaga ma le auai.

A'oa'oga Fa'aagafesootai ma Lagona (SEL)

O le a le SEL?

O le SEL o le faʻagasologa lea e maua ai ma faʻaaogaina e tupulaga talavou ma tagata matutua uma le malamalama, tomai ma uiga i:  

  • Atia'e fa'asinomaga maloloina.
  • Puleaina lagona ma ausia sini patino ma faʻatasi.
  • Lagona ma faaali atu le alofa mo isi.
  • Fa'atuina ma fa'atumauina so'otaga lagolago.
  • Fai ni filifiliga maufaatuatuaina ma le manatu mamafa. 

Matou te faʻamalosia oe e matamata i lenei vitio folasaga ile SEL i aʻoga mo faʻamatalaga ile auala e mafai ai ona tuʻufaʻatasia le SEL i faʻataʻitaʻiga faʻamatua ile fale e lagolago ai le va fealoai ma lagona o tamaiti i taimi uma.

Agava'a Autu

O le fa'atupuina o agava'a fa'aagafesootai ma fa'alagona o a tatou nu'u a'oga atoa e taua tele mo le fa'atupuina o fa'ata'ita'iga mo le tuputupu a'e o agafesootai ma fa'alagona tamaiti a'oga. O le Galulue fa'atasi mo A'oa'oga Fa'aagafesootai ma Fa'alogona (CASEL) ua faailoa mai ai agavaa autu SEL e lima:

  • Fa'alauiloa e le tagata lava ia: O tomai e malamalama ai i ona lava lagona, mafaufauga, ma tulaga taua ma pe fa'afefea ona latou fa'aaafiaina amioga i tulaga eseese.
  • Puleaina e le tagata lava ia: O tomai e pulea lelei ai lagona, mafaufauga, ma amioga a se tasi i tulaga eseese ma ausia ai sini ma faanaunauga.
  • Fa'alauiloa fa'ale-agafesootai: O agava'a e malamalama ai i manatu o ma fa'aalofa i isi, e aofia ai i latou mai tu'uaiga eseese, aganu'u ma tulaga.
  • Tomai Fa'afeso'ota'i: O agava'a e fa'atūina ma fa'atumauina so'otaga soifua maloloina ma lagolago ma fa'atautaia lelei tulaga fa'atasi ma tagata ma vaega eseese.
  • Faiga fa'ai'uga fa'atatau: O agava'a e fai ai filifiliga fa'amanino ma lelei e uiga i amioga a le tagata lava ia ma fegalegaleaiga fa'aagafesootai i tulaga eseese. 

SEL i le Vasega

Matou te faʻamoemoe e atiaʻe se aʻoga aʻoga o loʻo i ai i le aʻoga atoa le tuʻufaʻatasia o aʻoaʻoga faʻapitoa, agafesootai, ma lagona i tulaga e fa: 

potuaoga

SEL i le potuaoga-tulaga masani e aofia ai: 

  • Fausia ma le loto i ai le faafaileleina, si'osi'omaga saogalemu e fa'atupu ai le lelei ma le va'aiga alofa i le va o tamaiti aoga ma faiaoga.
  • Fa'atonuga manino e a'oa'oina ma fa'atino ai tomai fa'aagafesoota'i ma fa'alagona ma fa'ata'ita'i i auala fa'atupuina, fa'asinomaga ma tu ma aga.  
  • Fa'ata'ita'iga fa'afaiaoga e pei ole a'oa'oina fa'atasi ma a'oa'oga fa'avae.  
  • Tu'ufa'atasiga o SEL ma a'oa'oga fa'alea'oa'oga.

Aoga  

I le a'oga, o ta'iala a le SEL e masani ona fa'aogaina faiga ma faiga e:  

  • Fa'ata'ita'i agava'a fa'aagafesootai ma fa'alagona i totonu o le a'oga.  
  • Fa'aofia faiga fa'avae a le a'oga ma faiga e fa'alauiloa ai le SEL.
  • Tu'ufa'atasi sini ma fa'atinoga a le SEL fa'atasi ai ma lagolago fa'ale-a'oa'oga fa'apitoa ma amio.

Aiga & Tausi 

O suʻesuʻega e faʻaalia ai e sili atu le aoga o polokalame SEL pe a faʻalauteleina i totonu o le fale. O auala mo faiga faapaaga faaleaiga e mafai ona aofia ai:

  • Fausiaina o fesoʻotaʻiga faʻaauau e lua.
  • Fesoasoani i tausi ma'i ia malamalama i le tuputupu a'e o lau tama. 
  • Fesoasoani i faiaoga ia malamalama i le talaaga ma le aganuu a lou aiga. 
  • Volenitia i le aoga a lau tama.
  • Faalautele atu gaoioiga e aoao ai ma talanoaga i totonu o lou fale. 
  • Faamaopoopoina o auaunaga faaleaiga ma paaga a le nuu. 

Nuu

Pa'aga fa'alaua'itele e pei o 'au'aunaga taimi i fafo atu o a'oga, fa'alapotopotoga fa'avae i nu'u, tausi soifua maloloina, ma isi fa'alapotopotoga fa'alapotopotoga e ofoina atu avanoa mo tamaiti a'oga e fa'ata'ita'i ai o latou tomai fa'aagafesootai ma lagona i tulaga talafeagai patino. Ina ia tuʻufaʻatasia taumafaiga a le SEL i le aso aʻoga ma taimi i fafo atu o le aʻoga, e tatau i le aufaigaluega a le aʻoga ma paʻaga faʻalapotopotoga ona:

  • Fa'aoga ile gagana masani ma sini fa'atatau ile SEL. 
  • Fa'amaopoopo fuafuaga ma feso'ota'iga e uiga i taumafaiga e feso'ota'i ma le SEL.

Punaoa

Lenei e Fesoasoani

Lenei e Fesoasoani” equips students with essential mental health literacy and provides accessible tools and support from trained staff.

ParentGuidance.org

O lo'o ofoina mai e le Ofisa o Auaunaga Lagolago Tamaiti A'oga a le Matagaluega le tele o punaoa taua e ala i ParentGuidance.org. O nei punaoa e leai se totogi ma ua faamoemoe e lagolago ai tamaiti aoga, aiga ma le aufaigaluega. ParentGuidance.org galulue faatasi ma a'oga ma o latou alalafaga i le atunu'u atoa, fa'amalosia aiga e fesoasoani ai i fanau ia olaola e ala i ana punaoa fa'alesoifua maloloina faalemafaufau. O le a maua fua e matua ma le aufaigaluega a le aoga Hawaii i punaoa e aofia ai:

  • Faiaoga masani a matua taitoatasi mo matua, aiga ma le aufaigaluega a le aoga.
  • Avanoa i le sili atu i le 30 fa'asologa o le soifua maloloina o le mafaufau semina virtual.
  • Lesona i luga ole laiga e ta'ita'iina e foma'i laiseneina.
  • “Fesili i se Fomai,” ose fa'afouga fa'afou fesili ma tali fono.

Faitau atili