Matagaluega o Aoga a le Setete o Hawaii

Ka 'Oihana Ho'ona'auao o le Malo o Hawai'i

A'oa'oga Soifua Maloloina

Ose a'oa'oga fa'alesoifua maloloina lelei ma atoatoa e lagolago ai le soifua manuia atoa o tamaiti ina ia mafai ona ausia o latou mana'oga fa'aa'oa'oga - mai le a'oa'oga amata e o'o atu ile kolisi, matata ma sitiseni. 

O le soifua maloloina e taua tele mo le atina'eina o agafesootai, lagona, mafaufau, faaletino ma le mafaufau. E mafai e tagata soifua maloloina ona su'e, malamalama ma fa'aoga fa'amatalaga ma au'aunaga e fa'ailoa ai fa'ai'uga fa'atatau ile soifua maloloina mo i latou lava ma isi. O lenei mea e le gata ina fesoasoani i le maufetuunaʻi, soifua manuia, mafutaga maloloina ma se tulaga lelei o le olaga, ae fesoasoani foi e puipuia ma faʻaitiitia le lamatiaga o faʻamaʻi, manuʻa ma le oti.

Tulaga fa'aa'oa'oga

A'oa'oga fa'alesoifua maloloina i aso nei e atagia ai le tuputupu aʻe o suʻesuʻega e faʻamamafa:

  • Lagolagoina le soifua maloloina, maufetuuna'i ma le manuia atoatoa o le tamaitiiti atoa (fa'ata'ita'iga, atina'e agafesootai, lagona, mafaufau, faaletino ma le mafaufau).
  • Atia'e tomai fa'alesoifua maloloina e fa'atatau ile National Health Education Standards.
  • Fausia le poto fa'atino fa'atasi ai ma fa'amatalaga talafeagai ma fa'atino e fa'atatau i Autu Tulaga Fa'amuamua.
  • Faamalosia sootaga ma aiga ma nuu.
  • Fa'afeiloa'i mana'oga ma mea e fiafia i ai tamaiti a'oga e ala i a'oa'oga fegalegaleai ma agafesootai.
  • Fa'afaileleina uiga, aga fa'atauaina ma talitonuga e lagolagoina ai amioga lelei fa'alesoifua maloloina e ala i fe'au saogalemu, fa'atasi ma le alofa ma si'osi'omaga a'oa'oga.

O le National Health Education Standards in Hawaiʻi (PDF) o lo'o taula'i i le atina'eina o tomai fa'alesoifua maloloina a tamaiti a'oga i le agava'a i totonu ma le va'aiga o vasega:

  • Tulaga 1: Malamalama i Manatu - O le a malamalama tamaiti aʻoga i manatu e fesoʻotaʻi ma le faʻaleleia o le soifua maloloina ma le puipuia o faʻamaʻi e faʻaleleia ai le soifua maloloina. 
  • Tulaga 2: Iloiloina o Aafiaga — O le a su'esu'e e tamaiti a'oga le aafiaga o aiga, tupulaga, aganuu, ala o faasalalauga, tekinolosi ma isi mea i amioga tau le soifua maloloina.
  • Tulaga 3: Mauaina o Fa'amatalaga, Oloa, ma Au'aunaga — O le a fa'aalia e tamaiti a'oga le tomai e maua ai fa'amatalaga aoga, oloa ma auaunaga.
  • Tulaga 4: Feso'ota'iga Feso'ota'i — O le a fa'aalia e tamaiti a'oga le tomai e fa'aoga ai tomai fa'afeso'ota'i fa'atasi e fa'aleleia atili ai le soifua maloloina ma 'alofia pe fa'aitiitia ai fa'afitauli tau le soifua maloloina.
  • Tulaga 5: Fa'ai'uga — O le a fa'aalia e tamaiti a'oga le tomai e fa'aoga ai tomai e fai ai filifiliga e fa'aleleia ai le soifua maloloina.
  • Tulaga 6: Fa'atulagaina o Sini — O le a fa'aalia e tamaiti a'oga le agava'a e fa'aoga tomai fa'atulagaina sini e fa'aleleia ai le soifua maloloina.
  • Tulaga 7: Puleaina e le Tagata Lava Ia — O le a fa'aalia e tamaiti a'oga le agava'a e fa'ata'ita'i ai amioga fa'alesoifua maloloina ma 'alo'ese pe fa'aitiitia a'afiaga ole soifua maloloina.
  • Tulaga 8: Fautuaga - O le a fa'aalia e tamaiti a'oga le tomai e fautua mo le soifua maloloina o le tagata lava ia, aiga ma nu'u.
Close up photo of kalo leaves

E ui o le autu autu o aʻoaʻoga faʻalesoifua maloloina o le atinaʻeina o tomai faʻalesoifua maloloina, o nei tomai e tatau ona faʻafesoʻotaʻi faʻatasi ma faʻamatalaga faʻatino i totonu o le faʻamuamua o mataupu lamatia. O aʻoaʻoga faʻalesoifua maloloina faʻavae e tatau ona matua ma talafeagai le atinaʻe, saʻo faʻafomaʻi ma tuʻuina atu faʻamatalaga moni i mataupu faʻamuamua uma e lamatia ai:

  • Soifua maloloina faalemafaufau ma lagona
  • Taumafa maloloina ma gaioiga faaletino
  • Soifua Maloloina ma le soifua manuia
  • Saogalemu (puipuia o manu'a le iloa)
  • Puipuia o sauaga
  • Puipuia le faaaogaina o tapaa
  • Le 'ava malosi ma isi vaila'au puipuia
  • Soifua Maloloina i feusuaiga ma matafaioi

Fa'aaliga: O a'oa'oga fa'alesoifua maloloina ile a'oga a'o le'i a'oga e fa'atatau ile Hawaiʻi Early Learning and Development Standards (HELDS).

Tulaga Manaoga

wellness guidelines for Health Education

Comprehensive health education provides the instructional foundation that prepares students to build healthy relationships and make lifelong healthy decisions. The taiala ole soifua maloloina support quality health education grounded in Hawaiʻi.

The wellness guidelines for health education are organized around three key components that address instructional minutes, include nutrition education, and emphasize culturally relevant and ʻāina-based approaches:

  1. O mataupu fa'aa'oa'oga o vasega a'oa'oga fa'alesoifua maloloina e aofia ai le taula'i i le poto ma tomai e lagolago ai le 'ai maloloina ma e ogatusa ma fa'ata'ita'iga a le HIDOE mo a'oa'oga fa'alesoifua maloloina.
  2. O a'oa'oga fa'alesoifua maloloina e tu'uina atu i tamaiti a'oga i vasega tulagalua ia le itiiti ifo i le 45 minute i le vaiaso ma togi maualuga e le itiiti ifo i le 200 minute i le vaiaso.
  3. O a'oa'oga tau taumafa e aofia ai galuega fa'ale-aganu'u e fa'atatau i le 'aina ma fa'aoga lima, e pei o le tapenaina o mea'ai, su'ega o le tofo, asiasiga i fa'ato'aga ma togalaau a'oga.

A'oa'oga Soifua Maloloina

E tele tulafono ma faiga fa'avae a le setete e fesoasoani e puipuia ai le maitaga o talavou ma le sosolo o fa'ama'i pipisi e ala i a'oa'oga fa'alesoifua maloloina fa'afeusuaiga.

  • Tulafono a le Setete (Tulafono Toe Iloilo a Hawai'i (HRS) §321-11.1) fa'atūina mana'oga mo so'o se polokalame a'oa'oga fa'alesoifua maloloina fa'afeusuaiga fa'atupeina e le setete.
  • Board Policy 103-5 Sexual Health Education (PDF) mana'omia le Matagaluega ina ia fa'atino a'oa'oga atoatoa ile soifua maloloina tau feusuaiga. 
    • O se fa'amatalaga o mataupu o lo'o fa'aogaina e le a'oga e tatau ona fa'aavanoaina i matua/tagata tausi tulafono ma fa'asalalau i luga ole upegatafa'ilagi a le a'oga a'o le'i amataina so'o se a'oa'oga.
    • E tatau ona fa'amagaloina se tamaititi mai a'oa'oga fa'alesoifua maloloina tau feusua'iga pe a na'o le talosaga tusitusia muamua a le matua po'o le tausi tulafono.
    • E le mafai ona fa'asalaina se tamaititi aoga, fa'asalaga tau a'oa'oga, po'o se isi fa'asalaga pe a fai e matua o le tamaititi po'o le tausi tulafono sea talosaga tusitusia.

E mafai fo'i e matua po'o tagata o lo'o tausia fa'aletulafono ona filifili i fafo e auai a latou fanau i fa'atonuga e feso'ota'i ma mataupu fete'ena'i.

E mafai e matua po'o tausi tulafono ona tusi se tusi i le pule o le a'oga po'o se faia'oga e fa'ate'aina le la tama mai se lesona po'o se gaioiga patino. Afai e maua sea tusi, e tatau i le tamaititi aoga ona tuʻuina atu se isi gaioiga e aʻoaʻo ai. E iai le matafaioi a matua po'o tausi tulafono e logo le pule o le a'oga po'o le faiaoga a'o le'i faia le lesona po'o le gaioiga.

Punaoa

FA'AALIGA E LE FA'AVA'I USDA

E tusa ai ma tulafono a le feterale o aia tatau a le malo ma le US Department of Agriculture (USDA) tulafono ma faiga faavae, e faasaina lenei faalapotopotoga mai le faailoga tagata i luga o le faavae o le lanu, lanu, tupuaga o le atunuu, itupa (e aofia ai le faasinomaga o alii ma tamaitai ma feusuaiga), le atoatoa, tausaga, po o le taui ma sui mo gaoioiga muamua o aia tatau a tagata lautele.

E mafai ona maua fa'amatalaga o polokalame i gagana e ese mai le Igilisi. O tagata e iai mana'oga fa'apitoa e mana'omia isi auala feso'ota'iga e maua mai ai fa'amatalaga o le polokalame (fa'ata'ita'iga, Patupatu, lolomi tetele, lipine fa'alogo, Gagana Fa'ailoga Amerika), e tatau ona fa'afeso'ota'i le setete e nafa ma le ofisa fa'apitonu'u o lo'o fa'atautaia le polokalame po'o le USDA's TARGET Center i le (202) 720-2600 (leo ma le TTY) pe fa'afeso'ota'i le USDA e ala i le Federal Relay Service ile (800) 387.

Ina ia fa'aulu se fa'aseā fa'ailoga tagata o le polokalame, e tatau i le Fa'aseā ona fa'atumu se Pepa AD-3027, USDA Programme Fa'ailoga Fa'ailoga Fa'ailoga e mafai ona maua i luga ole laiga ile: https://www.usda.gov/sites/default/files/documents/USDA-OASCR%20P-Complaint-Form-0508-0002-508-11-28-17Fax2Mail.pdf, mai so'o se ofisa USDA, e ala i le vala'au (866) 632-9992, po'o le tusiina o se tusi e fa'atatau i le USDA. E tatau ona iai i le tusi le igoa o lē ua tagi, tuatusi, numera o le telefoni, ma se fa'amatalaga tusitusia o le tu'ua'iga fa'ailoga tagata i se fa'amatalaga lava e logoina ai le Failautusi Fesoasoani mo Aia Tatau a Tagata (ASCR) e uiga i le natura ma le aso o le tu'ua'ia o le soliga o aia tatau. O le pepa faʻatumu AD-3027 poʻo le tusi e tatau ona tuʻuina atu i le USDA e:

  • meli:
    US Department of Agriculture
    Ofisa o le Failautusi Fesoasoani mo Aia Tatau a Tagata
    1400 Independence Avenue, SW
    Uosigitone, DC 20250-9410; pe
  • fesi:
    (833) 256-1665 poʻo (202) 690-7442; pe
  • imeli:
    [email protected]

O lenei fa'alapotopotoga e tu'uina atu avanoa tutusa.