Matagaluega o Aoga a le Setete o Hawaii

Ka 'Oihana Ho'ona'auao o le Malo o Hawai'i

Aoaoga Hawaii

;O Hawaii e na o le pau lea o le setete i le atunuu ua filifilia se gagana moni, Hawaii, o se tasi o ana gagana aloaia e lua. I le 1987, e tusa ai ma le fa'atonuga a le Setete o Hawai'i e fa'alauiloa le su'esu'ega o tu ma aga a Hawaii, gagana ma tala fa'asolopito, na fa'atūina ai e le Matagaluega le Polokalama Su'esu'ega a Hawaii ma Ka Papahana Kaiapuni Hawai'i—le Polokalama Fa'atofuina o le Gagana Hawaii.

O le malamalama o o tatou tuaa o le malamalama ta'iala lea e ta'ita'ia ai lo tatou fa'amoemoe e lagolago a'oa'oga a Hawaii. O a'oa'oga faa-Hawaii e ta'ita'ia ai le atina'eina o se tioata fa'ale-aganu'u e fa'asaoina ai manatu autu a Hawaii. O a'oa'oga Hawaii e sili atu nai lo le a'oa'oina o mataupu aua e aofia ai fo'i le fa'alototeleina ma le fa'atinoina o a'oa'oga a o tatou tuaa.

Polokalama

Su'esu'ega Hawaii

Students doing arts and crafts

O su'esu'ega a Hawaii ose polokalame K-12 e maua ai le lagolago ma alaga'oa i le a'oa'oina ma le a'oa'oina o le aganu'u, tala fa'asolopito ma le gagana Hawaii. E mafai ona aofia ai le tu'ufa'atasia o manatu Hawaii ma anotusi i lesona i potuaoga e tu'uina atu e faiaoga ma/po'o a'oga fa'ale-aganu'u tagata faigaluega.

O le polokalame na faavaeina i le 1980 e faatino ai le Teuteuga o le Faavae o le Setete o le 1978 lea na faatonuina ai le setete e unaia le suesueina o aganuu, tala faasolopito ma gagana Hawaii. I lena taimi, o le toe faʻafouina o tagata Hawaii o loʻo i ai le malosi ma na unaʻia e taʻitaʻi o alalafaga se faiga faʻapitoa faʻaaʻoaʻoga i Hawaiʻi, lea e amanaia ai itu taua o le aganuu ma le tala faasolopito o Hawaii.

O taumafaiga a le Matagaluega ina ia tausisia aiaiga faavae na amata i le 1979 i le polokalame a le Kūpuna na fausia e le Queen Liliʻuokallani Trust. I le 1981 na talia ai e le Matagaluega lenei polokalame e avea o se vaega mo le Polokalama Su'esu'ega a Hawaii, ma faasolosolo malie ona fa'atinoina i le setete atoa e tautua ai tamaiti a'oga i Vasega K-6.

O le poto, tomai ma aga masani o se vaega taua o aʻoaʻoga Hawaii e aofia ai:

  • Ka tausia ʻāina – le poto ma le tausiga o le fanua, sami ma le lagi.
  • Ka moʻolelo Hawaiʻi – malamalama ma le faʻaaogaina o le gagana, talatuu, tala ma faatufugaga.
  • Ka aganu'u – iloa ma fa'atinoga o tu ma aga a Hawaii.
  • Ka 'ike tupuna – poto ma manatunatuga i tala fa'asolopito, tupuaga, gafa ma pulega a Hawai'i.

O manatu autu Hawaii i le aoao atu ma le aoaoina e aofia ai:

  • Ka pilina — amana'ia ma fa'aaloalo i mafutaga ma so'otaga.
  • Ka mahalo - faʻaalia le faʻafetai ma le talisapaia.
  • Ke aloha — faaalia le alofa ma le agalelei.

Misiona ma Sini

O le Polokalama Su'esu'ega a Hawaii e maua ai le lagolago ma punaoa e mana'omia e fa'atino ai sini o a'oa'oga a Hawaii. Ina ia ausia lenei misiona, o sini o le polokalame e faavae i luga BOE Policy 105-7​ (PDF) o:

  1. Ia lagolagoina le tuufaatasia o le malamalama Hawaii, faiga masani ma vaaiga i vaega eseese o mataupu e ala i le fesoasoani i le mauaina ma le faaaogaina o punaoa.
  2. Ia lagolago faiaoga ma aganu'u tagata faigaluega punaoa (CPR) i le mauaina o le malamalama i mataupu e aofia ai le aganuu, talafaasolopito, nofoaga ma le gagana a Hawaii.
  3. Ia lagolago alagaoa a nuu ma tagata alagaoa, e pei o le CPR (faataitaiga, matua, makua, kumu) i auala e faasoa atu ai o latou iloa taua, tomai ma aafiaga e faaleleia ma faatamaoaigaina ai aoaoga.
  4. Ia lagolagoina tamaiti aoga i le atina'eina o le malamalama ma le talisapaia o le aganuu, tala'aga, nofoaga ma gagana Hawaii.
  5. Le aoina o faʻamaumauga ma faʻamatalaga e faʻaalia ai le aoga o polokalame.

Polokalama Fa'atofuina o le Gagana Hawaii: Ka Papahana Kaiapuni

E fesoasoani le Matagaluega i le toe faaolaolaina o le gagana Hawaii e ala i le saunia o a'oa'oga gagana Hawaii K-12. O le polokalame o le faatofuina o le gagana Hawaii, Ka Papahana Kaiapuni, e na'o le a'oa'oina e ala i le gagana Hawaii se'ia o'o i le vasega 5, ma fa'ailoa aloa'ia ai le Igilisi. O aiga uma o lo'o aumau i Hawai'i e iai le avanoa e fa'aulu ai a latou fanau i se polokalame o le a'oa'oina o le gagana Hawaii. I totonu o le faatulagaga o le Matagaluega, e lagolagoina Kaiapuni e le Ofisa o Aoga Hawaii (OHE) ma isi ofisa o le setete ma nofoaga lavelave.

O sini autu a Ka Papahana Kaiapuni e taula'i i le atina'eina o se tioata Kaiapuni e fa'afeso'ota'i ai tupulaga i le lumana'i ma ala Hawaii e iloa ma ola ai. O le una'iga a matua o lo'o popole i le mana'oga e fa'alautele a'oa'oga i le gagana Hawaii mo a latou fanau mai le Pūnana Leo o le gagana Hawaii a'oga tumaoti, na amata fa'atino ai e le Matagaluega polokalame fa'ata'ita'i i a'oga Tulagalua a Waiau ma Keaukaha i le tausaga a'oga 1987-88.

Talu mai lena taimi, ua fa'atuputeleina le polokalame, ua maua ai e aiga se avanoa e maua ai le gagana Hawaii mo a'oa'oga lautele K-12. E iai 22 nofoaga o le HIDOE ma nofoaga e fitu o aoga fa'ailoga. E ala i fa'ata'ita'iga 'ese'ese o a'oa'oga a'oa'oga fa'a-Hawaii i a'oga tulagalua, a'oga tulagalua ma a'oga maualuga, e ono mai motu tetele e valu e mafai ona maua ai se poto masani ole fa'atofu K-12.

E galulue foi le Matagaluega ma le nuu, e ala i le ʻAha Kauleo ('AKL​), ia aoina manatu o paaga i le faatinoga o Kaiapuni. O le ʻAKL ose faʻalapotopotoga faʻavae a matua, faiaoga ma sui pule mai aʻoga taʻitasi, faʻapea foʻi ma sui o le kolisi ma paaga faʻalapotopotoga, e pei o le Office of Hawaiian Affairs (OHA), Kamehameha Schools Bishop Estate (KSBE) ma le ʻAha Pūnana Leo. O le vaega o lo'o avea ma faufautua i le Hawai'i BOE ma le pule sili fa'apea fo'i ma fautua mo le lelei o a'oa'oga fa'atofuina o le gagana Hawaii, ma a'oa'oga fa'aHawaii lautele. 

O tulaga faatonuina o le Kaiapuni, lesona ma faiga a'oa'oga mo vasega uma o vasega ma punaoa lagolago ua saunia mo tamaiti aoga, aiga ma faiaoga i Nā Ana Ao.

O le manuia o le toe faaolaolaina o le gagana a Kaiapuni ua lauiloa i le lalolagi atoa. O isi tagata o le atunu'u i le atunu'u atoa ma le lalolagi o lo'o sailia a tatou a'oa'o polokalame e fa'asoa o latou tomai e ala i asiasiga a le a'oga, valaaulia o konafesi ma nofoaga eseese.

Polokalama a'oa'oga Mamao a Kaiapuni a le Setete: Ka Papahana Kelea'o Kaiapuni

O le Matagaluega, e ala i le OHE, o le a fa'aogaina le mamanu a'oa'oga mamao a Kaiapuni e fa'amuamua ai mataupu ua leva e feso'ota'i ma atina'e tau a'oa'oga o a'oa'oga Kaiapuni. O le polokalame a'oa'oga fa'akomepiuta e tatau ona fa'atalanoaina taunu'uga a tamaiti a'oga e ala i se polokalame fetu'utu'una'i mamanu e mafai ai ona:

  • O se K-12 fa'ava-o-malo i le fa'atulagaina o matā'upu.
  • Fa'amuamua le fa'aa'oa'oina o le gagana Hawai'i.
  • Ta'ita'i fefa'asoaa'i ma fa'ateleina le galulue fa'atasi a pa'aga o Kaiapuni.
  • O le faataunuuina o le manulauti a Kaiapuni e faapea:
    • Tuuina atu se si'osi'omaga fa'a'oa'oga fa'aleaganu'u ma malosi.
    • Ia mautinoa le lelei atoatoa i le gagana Hawaii, aganuu, tala faasolopito ma auala e iloa ai.
    • Fa'ai'uga e fa'amalosia ai tamaiti a'oga e fa'ato'atoa manuia ma tausimea.

Fa'afeso'ota'i 'Ilikea Kam po'o le (808) 518-5364 ma ni fesili.

e uiga i le Ofisa o Aoga a Hawaii

I le 2015 le Ofisa o Aoga Hawaii (OHE) na faavaeina i lalo o le Ofisa o le Superintendent, o se taunuuga o le sueina o faiga faavae a le Komiti o Aoga a le Setete o Hawaii (BOE) e faatatau i aoaoga faaHawaii ma polokalame faatofuina o le gagana Hawaii.

E le gata i lea, o le OHE na molia i le galuega o le fuafuaina mo le faʻatinoina o se faiga fou e taʻua o faʻaiuga. O lenei faiga fa'avae, ua ta'ua o Nā Hopena A'o, ua aiaia ai le fa'alauteleina o a'oa'oga a Hawaii i le K-12 a'oa'oga lautele a Hawai'i mo tamaiti uma ma tagata matutua. Nā Hopena Ao—po'o HĀ—o se ta'iala lautele a le Matagaluega e atia'e ai tomai, amio ma uiga e fa'amanatu ai le tulaga tulaga ese o Hawai'i, ma fa'amamaluina uiga lelei ma aga fa'atauaina o le gagana ma le aganu'u a le atunu'u o Hawai'i.

Fa'atasi, o lenei galuega e fesoasoani i le Matagaluega e fa'ataunu'u ana noataga i faiga fa'avae BOE ma le Fa'avae a le Setete o Hawai'i (Mataupu X, Vaega 4 ma Mataupu XV, Vaega 4​).

Fa'afeso'ota'i