
Phyllis Nakama-Kawamoto
Igoa: A'oa'oga Amata Faia'oga Ofisa a le Setete
Nofoaga o galuega: Ofisa Fa'atonu i le ofisa o le Early Learning i Kuhio Elementary School
Tausaga i le HIDOE: 40 tausaga
Tausaga i le tulaga: 10 tausaga
F: Fa'amatala fa'apuupuu lou ala faigaluega.
A: Na matua'i fa'amanuiaina lava a'u i le fa'afaigaluegaina o a'u o se faia'oga aoga fa'ata'ita'i ina ua fa'au'u mai le Iunivesite o Hawai'i i Mānoa. O lo'u tulaga faiaoga muamua sa i Aoga Tulagalua a Nānākuli. Sa ou fiafia i loʻu 10 tausaga iina. O tamaiti ma o latou aiga sa matua faauo ma talileleia! Ona ou agai atu lea i Mililani Mauka Elementary faiaoga i le aoga faataitai mo le valu tausaga. I lo’u taimi i Mililani Mauka, na liliu ai lo’u malosi e aoao atili ai e uiga i le aoaoina o le matematika i fanau laiti. I le taimi lea, sa ou mauaina le 2001 Presidential Award of Excellence in Mathematics and Science Teaching awardee. Ose fa'aaloalo mata'ina ma na fa'amausaliina ai la'u tautinoga i le lagolagoina o tomai fa'a-matematika lelei mo tamaiti laiti.
I le 2004, na ou maua ai le avanoa e avea ai ma se vaega o le aufaigaluega o le a tatalaina se aoga fou e taʻua Mililani 'Ike Elementary. O se avanoa fiafia ma le popole tele lena a o ou amataina lo'u tulaga fou aoga faataitai e faiaoga pea i le lotoa o Mililani Mauka. Talu ai e le'i mae'a le lotoa fou o le a'oga, sa matou fa'aalu le semesa muamua e fa'asoa ai falea'oga ma Mililani Mauka. Va'ai faalemafaufau o lo'o i totonu o se lua feavea'i ma faiaoga aoga lua, 20+ tamaiti mo i tatou ta'ito'atasi, leai ni vaeluaga ma leai ni faleta'ele lata ane. Afai e tatau ona ou toe faia, o le a ou faia! Na ou aʻoaʻoina pe faʻafefea ona fetuutuunai, maufetuunaʻi ma suʻe "nuanua" i tulaga uma. O Mililani 'Ike o se a'oga ta'avale ma o se fa'ata'ita'iga fou lea mo a'u ma sa 'ou fiafia i ai. Na mafai ai ona ou fausia ma atiina ae sootaga tumau ma au tamaiti aoga ma aiga. Ina ua mavae le ono tausaga i le potuaoga, sa ou laa ese mai le potuaoga ma avea ma se taitai faamaopoopo mataupu aoaoina mo le aoga. O le taimi lea na ou toe fo'i ai i le a'oga e maua lo'u fa'ailoga matai i a'oa'oga mai le Iunivesite o Hawai'i i Mānoa ma avea fo'i ma Faia'oga Fa'amaonia a le National Board.
I le 2014, na talosagaina ai aʻu ou te auai i se ofisa fou e taʻua, The Executive Office on Early Learning. Na matua fa'amalieina a'u ina ua talosagaina a'u e talosaga ae sa ou matua fiafia lava ona o le a fa'ataunu'uina se taumafaiga a tamaiti laiti. Saosaoa i luma 10 tausaga, o loo ou i ai pea i le ofisa o se faiaoga ma faufautua. Sa ou laa ese mo le tusa ma le ono masina e lagolago ai le Ofisa o Curriculum and Instructional Design o se faiaoga o le ofisa tulagalua. Ou te matua manuia lava e lagolagoina uma o'u tuinanau o aoga amata ma le matematika.
F: Na fa'apefea ona e sao i lea matafaioi?
A: Na ou alu i lenei matata ona sa ou fiafia e galulue faatasi ma tamaiti, aemaise lava tamaiti laiti. O se tasi o aʻu galuega muamua o le tausi tama ona ou taʻitaʻia lea o Summer Fun i oʻu tausaga aʻoga maualuga. O loʻu tina o se faiaoga tulagalua ma o lea ou te masalo e mafai ona e fai mai sa siomia aʻu e faiaoga i loʻu olaga atoa.
Q: O a ou tiute autu?
A: O o'u tiute autu o se faiaoga ma faufautua e aofia ai le tuuina atu o le lagolago, taiala ma le atinaeina o tomai faapitoa i faiaoga amata. O le mea taua i loʻu tulaga o le fausiaina ma le faʻaleleia o mafutaga faʻalagolago ma faiaoga ma fesoasoani tau aʻoaʻoga. E lu'itau le faia o suiga i lau faiga fa'aa'oa'oga pe a e le fa'atuatuaina le faia'oga/faufautua. O le mea lea, e taua tele le faʻaalu o le taimi e faʻafeiloaʻi ai le faiaoga ma le fesoasoani faʻaleaʻoaʻoga ma faʻalogo i o latou popolega ma luitau faʻapea foi ma le faʻaalia o latou malosi ma gafatia. E taua le fa'afailele ma fa'amalosia feso'ota'iga matala, fa'alavelave fa'alavelave ma le tuputupu a'e fa'apolofesa.
O le isi o'u tiute o le tu'uina atu lea o matā'upu ma fesoasoani fa'aa'oa'oga i totonu o le fa'avae o le Fa'ata'ita'iga talafeagai. E mafai ona ou fesoasoani i le fuafuaina o mataupu aoaoina, faatinoga ma iloiloga. Ou te fa'asoa atu fo'i ma fa'ata'ita'i ta'iala mo le fa'aauaina o fanau i fegalegaleaiga anoa e lagolago ai le tuputupu a'e o tamaiti i vaega uma o le atina'e.
Ou te tu'uina atu fo'i avanoa fa'apolofesa fa'aa'oa'oga e ala i sauniga fa'aa'oa'oga fa'apolofesa. O lenei avanoa e mafai ai e faiaoga ona feiloai o se vaega toalaiti ma mafai ai ona aoao faatasi ma le tasi ma le isi.
Q: Vaega e fiafia i ai e uiga i le galuega?
A: O la'u vaega e sili ona ou fiafia i ai o le galulue faatasi ma faiaoga ma tamaiti i totonu o potuaoga. O le i ai i totonu o le potuaoga e mafai ai ona ou avea ma se vaega o le pisi ma le pisi o se aso aoga. Ou te fiafia pe a ou vaai atu ua susulu foliga o tamaiti ona e lei soloia o latou poloka poloka po o le fiafia i le iloaina o le mea e tupu pe a e palu faatasi le vali samasama ma le mumu. O "tala a tamaiti" na ou te faila i laʻu pusa manatua. Ou te faatumulia foi i le olioli pe a ou vaai i faiaoga o taumafai i ni manatu fou na latou aoaoina mai a matou aso o aoaoga faapolofesa i nuu. E manaomia le lototele e faataitai ai mea fou ma naunau e manatunatu i lena aoaoga fou.
Q: Vaega sili ona luitauina e uiga i lou tulaga?
A: O se tasi o luitau o lenei tulaga o le i ai lea i le malaevaalele i le itula e 4:30 i le vaveao e pu’e ai le malaga muamua mai Honolulu. O le faia o lena lua i le tolu aso sosoo e mafai ona matua vaivai lava. O le isi luitau o le taumafai lea e asiasi soo i faiaoga taitasi tusa lava po o le a le umi na latou i ai i la tatou polokalama. O nisi taimi tatou te manatu ai ona o se faiaoga ua “malamalama,” latou te le manaomia ai se lagolago tele. O faiaoga uma e tusa lava po o le a le tele o tausaga na latou aʻoaʻo ai e manaʻomia lava se fesoasoani faʻaaʻoaʻoga. I le avea ai ma se faiaoga tuai, e tatau ona ou faia ni talanoaga faʻapitoa ma se paaga. O nisi taimi o le i ai i totonu o le potuaoga e mafai ona vavaeeseina ma e le tatau. Tatou te mana'omia uma lava le faia o talanoaga fa'atasi.
Q: O le a sau fautuaga mo tagata e mafaufau i lenei tulaga?
A: E tatau ona e fetuutuunai, onosai ma maua se uiga malie i lenei tulaga. E i ai aso e manaʻomia ai e se tasi le pivot ma e manaʻomia ona sui lau talanoaga faʻaaʻoaʻoga. E manaʻomia le onosaʻi ona o le lagolagoina o suiga i aʻoaʻoga a se tasi e manaʻomia le taimi. Ma a le manuia mea uma, saili se mea e talie ai ma vaavaai mo taimi fiafia.
F: E fa'apefea ona lagolagoina e lau matafaioi le manuia o tamaiti aoga?
A: O la'u galuega e lagolagoina tamaiti aoga e ala i le lagolagoina o faiaoga e faaleleia a latou faiga i potuaoga. E ala i le fa'aa'oa'oina o tagata ta'ito'atasi ma talatalanoaga manatunatu, e mafai ai e faia'oga ona tomanatu i a latou fa'atinoga ma la'asaga o lo'o soso'o mai ina ia maua ai se si'osi'omaga lelei a'oa'oga e mafai ai e tamaiti uma ona olaola e tusa lava po'o a latou talaaga ma tomai.
