Matagaluega o Aoga a le Setete o Hawaii

Ka 'Oihana Ho'ona'auao o le Malo o Hawai'i

Leo Tamaiti A'oga: 'O le vaitau lenei mo talosaga i le Kolisi

Saunia e Alayna Kadarusman

O moli emoemo e teuteu ai niu, o musika fiafia ua faatumulia ai le ea, ma ua potopoto aiga mo tafaoga i autafa o le matafaga—o le vaitau o aso malolo i Hawaiʻi! Mo tagata matutua, peitaʻi, o se vaitau o le lua: o se faʻamanatuga faʻafefiloi ma le mamafa o talosaga i kolisi. A'o lata mai le vasega o le fa'au'uga o le 2025, ua fa'ailoa mai e Tesema le tumutumuga o le vaitau o talosaga i le kolisi-o se taimi taua mo le tuputupu a'e, manatunatuga, ma tapenapenaga, lea e tusia ai tala uma, tusi talosaga, ma fa'amatalaga fa'aopoopo e fa'aopoopo i le tala oa tatou malaga tulaga ese. O le sailia o se paleni i le va o lo tatou lumanaʻi ma le taimi nei o le maatulimanu lea o lenei aso malolo. O le tuʻuina atu o se talosaga mamana e taua tele, ae o le tuʻuina atu o lo tatou soifua maloloina faaletino ma le mafaufau tutusa le tele o le tausiga ma le gauai e tutusa lava le taua. 

O le faagasologa o talosaga a le kolisi e lagona e pei o le sauniuni mo se tausamiga tele o aso malolo - faʻamalosia ma manaʻomia se taumafaiga tele, ae mulimuli ane, o le faʻalapotopotoga o le ki. O le tagata lava ia, i taeao uma, ou te faʻaaluina 10 minute e nofo i lalo ma tusi aʻu fuafuaga i aso taitasi. I le taimi lea, ou te fatuina ni sini pupuu e ausia i le aso, i le faasologa o le faamuamua, e mafai ai ona ou siaki loʻu alualu i luma. O le faʻalapotopotoga e faʻaitiitia ai le atuatuvale ma faʻatagaina aso faigaluega malie e talepe ai le vevesi, faʻaliliuina i ni laasaga faigofie. O lenei vaitau e le na'o le mea o lo'o tatou aga'i i ai ae o le fa'amanatuina o le mamao ua tatou o'o mai ai.

O le faʻamaeʻaina o au tusi talosaga i kolisi e manaʻomia le taimi, ia faʻaaoga. I loʻu poto masani, o le mea lilo faalilolilo o loʻo tali faʻamaoni aʻo faʻalua-siaki e fatu ai faʻamalieina iʻuga. O le faitauina e isi o au tala o le a faalautele ai lau vaaiga; mo a'u, se'iloga ua faitaulia e le anoano o tagata la'u tala ona ou ta'ua lea o se afifi. Ua oʻo mai le taimi e faʻapotopoto ai mea uma na e aʻoaʻoina, au mafutaga faʻavae, ma sini na e tulimataʻia ma le naunautai, mea uma e faʻataʻitaʻia ai lau faʻaaliga o se lumanaʻi atoatoa. O le faapaleniina o lenei tiute e foliga mai e lofituina ma aʻoaʻoga, taʻaloga, ma isi mea faʻaopoopo e faʻasilisili ai ona taua le faʻalagolago ia i latou o loʻo siomia oe. O le aapa atu ma le fa'alagolago i lau faiga lagolago a faufautua, faiaoga, aiga, ma uo e suia ai le faagasologa i se malaga fefa'asoaa'i nai lo se galuega faigata, tuto'atasi.

O kolisi e faʻatauaina le faʻamaoni, o lea e leai se mafuaaga e tulituliloa ai le atoatoa. O le tele o uunaiga e fesiligia e kolisi o mea ia ou te lei mafaufau lava e fesili ifo ia te au lava. O le faagasologa o talosaga a le kolisi e mafai ai ona ou suʻesuʻeina aʻu lava i le auala lava e tasi ou te suʻesuʻeina ai kolisi aoga. Nai lo le tali atu i se auala e te manatu e manaʻo ai kolisi, tali e pei o oe lava - e manaʻo kolisi oe moni e te alu i la latou kolisi, ae le o se faʻamatalaga le talafeagai na faia e faʻamalieina ai fesili. Faaalu le taimi e malolo ai, faapelepele i au mafutaga, ma ia e iloa i taimi uma e te sau muamua. O le faia o mea e te fiafia i ai e faʻaitiitia ai le atuatuvale, pe tuʻu se taimi mo au mea e te fiafia i ai, faʻaalu se aso e taulaʻi ai oe, poʻo le faʻatau foi mo meaalofa o aso malolo, e faʻaleleia atili ai lau gaosiga. O le malolo mai nisi mea e mafai foi ona faʻamaonia le taua. Mo nisi, atonu o se malologa lea mai ala o feso'ota'iga, galuega a'oga, po'o se tusi talosaga i le kolisi—peita'i, o le la'a i tua e mafai ai ona e va'ai manino atili. 

E le gata i lea, ina ia ausia se vaitau manuia o talosaga i kolisi, auai i lou soifua maloloina faaletino, lea e aafia tuusaʻo ai le mafai ona faia galuega i aso taitasi, e taua. I lenei taimi o le tausaga, e pupuu aso, ma le tele o mea e ausia. O le faʻamautuina o faamalositino i aso uma, paleni paleni, ma le lava o le moe e faʻaleleia ai le malosi faaletino, tumau, manino le mafaufau, ma le maufetuunaʻi. O le tausia lelei o le soifua maloloina faaletino e fesoasoani e puipuia ai maʻi, faʻaleleia lagona e ala i le tuʻuina atu o endorphins, ma faʻateleina ai lo tatou gafatia e taulimaina ai le atuatuvale. E ala i le faamuamua o o tatou tino, tatou te faaauupegaina ai i tatou lava e foia luitau, tulituliloaina o sini, ma ola ai i le olaga i lona tulaga atoatoa. Ae ou te lei amataina se talosaga i le kolisi, ou te auai i se gaoioiga e faatumauina ai lou ola mama, e maua ai le taulai atu ma le faaosofia i le taimi o le sauniga. O nisi o gaoioiga ou te fiafia i ai e aofia ai le pese, savali, taalo pikopolo, po o le faaaluina o taimi lelei ma lou aiga ma fagafao. 

A o tatou faʻatautaia le vaitau o talosaga i kolisi, e faigofie ona faʻaumatia i le faanatinati o taimi faʻatapulaʻa ma le mamafa o le faʻatulagaina o tatou lumanaʻi. Ae ui i lea, o lenei faagasologa e le o mea uma e uiga i le sini mulimuli ae o le faigamalaga o le tuputupu ae ma le aʻoaʻoina e tausia i tatou lava i luga o le ala. O le faapaleniina o manaoga o lenei taimi, faatasi ai ma lo tatou soifua maloloina faalemafaufau ma faaletino e faamanatu mai ai ia i tatou o le manuia e le na o mea na ausia i luga o se fasipepa ae o le maufetuunaʻi ma le poto tatou te atiina ae i le faagasologa. Talia lu'itau, faapelepele i nai manumalo laiti, ma ia manatua o le tausia o oe lava o le tupe sili lea ona taua e mafai ona e faia mo lou lumanai!


Alayna Kadarusman o se sinia i Pāhoa High ma Intermediate School ma avea ma sui taitaifono 2024-25 Hawaii State Student Council (HSSC). E ta'ilua o ia i le Kolisi Tu'ufa'atasi a Hawai'i, lea o le a maua ai lana tusi pasi Hawaiian Studies i le 2025. E galue fo'i o ia o le peresitene o le vasega sinia, peresitene o le National Honor Society, ma le sui peresitene o le Future Farmers of America. Na te fa'anaunau e fa'amalosia ma fa'amalosia le isi augatupulaga o ta'ita'i e ala i le fa'atupuina o nu'u fa'atasi, fa'atuputeleina leo o tamaiti a'oga, ma fa'auluina fuafuaga e fa'atupu ai suiga tumau, lelei.