WAIPIO - Na fa'aigoaina e le Asosi a le Pulega o A'oga Tulagalua ma A'oga Maualuga a Hawai'i (HEMSAA) le Pule A'oga o Pauoa Elementary Dale Arakaki o le Pule A'oga Tu'ufa'atasi 2024 National Distinguished a le setete i se fa'ailoga i le Aso Sa, ma ta'ua ai lana “tautinoga le maluelue i le fa'aleleia atili o a'oa'oga."
O le fa'ailoga a le National Association of Elementary School Principals (NAESP) i tausaga ta'itasi e aloa'ia ai pulea'oga tulagalua ma tulagalua mai le atunu'u atoa o lo'o fa'atulagaina tulaga maualuluga mo a'oa'oga, taunu'uga a tamaiti a'oga, uiga ma le tau mo a latou tamaiti a'oga, aiga ma le aufaigaluega a le a'oga.
I le avea ai ma Pule A'oga Tu'ufa'atasi a le setete o le tausaga, o Arakaki o le a fai ma sui o Hawai'i ma fa'ailoa i lona tulaga maualuga i le ta'ita'iga fa'atasi ai ma isi fa'ailoga a le atunu'u.
O Arakaki, o ia lea na ta'ita'ia Pauoa Elementary e avea ma puleaoga mo le 10 tausaga, ua fa'ailoaina i lona fa'atupuina tele o taunu'uga tau a'oa'oga i le a'oga, o se a'oga Igoa I lea e fa'ailoa mai ai e le 'afa o tamaiti a'oga e maualalo tupe maua ma agava'a mo le 'aiga e leai se totogi pe fa'aititia. Na fa'aititia foi e le a'oga le va 'ausia i le va o tamaiti a'oga e maualuga mana'oga ma a latou tupulaga.
“I lalo o lana taitaiga, Pauoa ausia (National Blue Ribbon School) tulaga i le 2018, o se molimau i lana va'aiga fa'ata'atia, lelei le faia o fa'ai'uga, ma le fa'amaoni i le tulaga maualuga o a'oa'oga,” o le fa'aaliga lea a Linell Dilwith, o le fa'atonu sili o a'oga i le Itumalo o Kaimuki-McKinley-Roosevelt, lea e aofia ai Pauoa Elementary. “O le malosi o Dale e fa'aosofia ai ma fa'aosofia tamaiti a'oga ma le aufaigaluega ua mafua ai le alualu i luma iloga i taunu'uga tau a'oa'oga."

I tua atu o le manuia o a'oa'oga, e viia Arakaki mo le fa'atupuina o se aganu'u fa'amaualuga a le a'oga, feso'ota'iga tatala, nu'u ma 'ohana.
“E le gata ina faamamafa mai e le puleaoga Arakaki le taua o aoaoga faaleaoaoga ae, e sili atu ona taua ia te au, o le tuputupu ae patino ma le atinaeina o uiga o tamaiti aoga,” o le saunoaga lea a Sergio Alcubilla, o se matua o Pauoa Elementary ma o se sui ma le ofisa o le PTA aoga a Pauoa Ohana ma Fono a le A'oga. “O le mautauave a le aoga, `Talitonu ia Ausia, Tu i luga, Ia Faalogo, Tatou Manuia Nei!' o se mau lea ua toe faaolaolaina e le Puleaoga Arakaki i Pauoa Elementary.”
O le galuega a Arakaki i a’oga a le malo o Hawai’i e 27 tausaga, ma amata mai ai o se faufautua i le aoga i Kamaile Elementary lea na mulimuli ane a’oa’o ai ma avea ma sui pule. Sa avea foi o ia ma sui puleaoga i Waipahu Elementary a’o le’i ulufale atu i Pauoa Elementary i le 2014.
Arakaki (Itumalo o Honolulu) o se tasi o sui e to'afitu mo le fa'ailoga autu autu o lenei tausaga - e fai ma sui o itumalo a'oga ta'itasi a le Matagaluega. O isi sui mulimuli (ata i lalo, saofa'i) o:
- Lynne Ajifu, pule o Mililani Ike Elementary (Itumalo Tutotonu)
- Daniel Espaniola, pule o le Kaunakakai Elementary (Maui District)
- Sam Izumi, puleaoga o Kapunahala Elementary (Itumalo Matagi)
- Noreen Kunitomo, pule o le Hōnaunau Elementary (Hawai'i District)
- Jean Morris, pule o le Chiefess Kamakahelei Middle (Kauai District)
- Kim Sanders, puleaoga o 'Ewa Makai Middle (Leeward District)
O lea fa'amoemoe na fa'ailoa ai fo'i Jennifer Pimentel, sui puleaoga i Lāna'i High & Elementary, e avea ma Pule A'oga Lagolago Tu'ufa'atasi i Hawaii i le 2024.
O Pimentel, o se tama'ita'i a'oga a Lāna'i High & Elementary, e fa'afetaia i le fa'atupuina o so'otaga lelei i totonu o le a'oga, i le va o le a'oga ma lona nu'u, ma le Matagaluega atoa.
“Mrs. Ua fa'aalia e Pimentel uiga ta'ita'i mata'ina a'o fa'aalia uiga lelei ma fa'ata'ita'iga fa'apolofesa e ala i le fa'afoeina o tulaga lavelave ma le mautinoa ma le faautauta,” o le tala lea a Lāna'i High & Elementary Principal Douglas Boyer. "O ona tomai faʻafesoʻotaʻi ma ana uo ma paaga aʻoga e le mafaatusalia, ma o loʻo ia alu pea i luga ma tua atu e atiaʻe se malamalama faʻatasi o le setete, itumalo ma aʻoga ma faiga faʻavae."
Saunoa atili Boyer e fa’apea, sa ia fesoasoani i le fa’aitiitia o fa’afitauli o amioga a fanau aoga i totonu o le a’oga, na ia ta’ita’ia se foa’i e manuia ai i latou na a’afia i mu i Maui, ma na o’o ai fo’i i le fa’atumuina o se faiaoga sui mo le kuata ina ia mautinoa o lo’o i ai i tamaiti aoga se faiaoga e maualuga le agava’a.
“I le lima tausaga o ma galulue ai ma Mrs. Pimentel, sa ou molimauina lona tuputupu aʻe o se taʻitaʻi maufetu ma manino,” o le tala lea a Simeona Tajiri, o se faiaʻoga i le aʻoga aʻoaʻoga a le Lānaʻi High & Elementary i le gagana Hawaii, Ke Kula Kaiapuni ' o Lāna'i. “O le a'oa'oina pea, fetuutuuna'i ma le faatumauina o se vaaiga mautu o la tatou a'oga e pei o se aiga i le fatu o le tatou atumotu, na te ola i upu na te saini i le faaiuga o imeli uma: 'I ulu nō ka lālā i ke kumu,' ( E tutupu lala ona o le laau, e tutupu fanau ona o lo latou faiaoga).
O isi fa'ai'uga (ata o lo'o i lalo, o lo'o saofa'i) na aloaia mo le fa'ailoga sui pule o:
- Kevin Dias, sui pule ile Kaimuki Middle
- Deanna Shibaoka, sui pule ile Pearl Harbor Kai Elementary
- Taharra Stein, sui pule ile Chiefess Kamakahelei Middle
- Lisa Tominaga, sui pule ile Kanoelani Elementary
O fa'ailoga mo fa'ailoga uma e lua na fa'ailoaina i se fa'afiafiaga i le Hawai'i Okinawa Center i le Aso Sa e Superintendent Keith Hayashi, Sui Superintendent for Academics Heidi Armstrong, HEMSAA officers and board members, Greg Young, president and CEO of sponsor HawaiiUSA Federal Credit Union, ma pulega a'oga ma nofoaga lavelave, paaga ma lagolago.
“O ta'ita'i mata'ina a'oga o ni tagata va'ai latou te fa'atupuina ma ta'ita'ia a tatou faiga fa'aa'oa'oga aga'i i la tatou sini fa'atasi o le fa'aleleia o taunu'uga a tamaiti a'oga. O i latou o ni fuafuaga, mamanu ma faufale o loʻo tuʻufaʻatasia a latou vaʻaiga i le manuia o aʻoaʻoga i totonu oa latou faʻataʻitaʻiga aʻoga ma maua ai le alualu i luma faifaipea i le taimi, "o le tala lea a Superintendent Hayashi. “O lo’u mamalu tele le aloaia ma le fa’amanatuina o a tatou sui iloga mo lo latou ta’ita’iga i le atina’eina o si’osi’omaga o a’oa’oga e manuia uma ai a tatou tamaiti aoga ma le aufaigaluega.”