HONOLULU — Hoʻomanaʻo nā haumāna, nā limahana a me nā lālā o ke kaiāulu i ka hoʻihoʻi ʻia ʻana o ke kula waena waena i kona inoa kumu e hoʻohanohano ai i ke Kamāliʻiwahine Ruth Keanolani Kanāhoahoa Keʻelikōlani ma kahi hanana i kēia lā e hoʻolauleʻa ai i kona lā hānau he 196.

“ʻO ka hoʻihoʻi ʻia ʻana o ka inoa o ke kula, he mea ia e hoʻolauleʻa ai i ke aloha o ke Kamāliʻiwahine Keʻelikōlani i ka hoʻonaʻauao ʻana i nā keiki ma Hawaiʻi a pili pono i kā mākou poʻe haumāna i kēia lā i kona lokomaikaʻi a me ka noʻonoʻo ʻana," wahi a ke Poʻo kumu ʻo Joseph Passantino. “ʻO ka hoʻihoʻi ʻana mai i ka inoa ʻo Keʻelikōlani e hiki ai iā mākou ke mahalo i ka moʻomeheu Hawaiʻi, ka mahalo i ko mākou aliʻi, a me ka hoʻoikaika ʻana i kā mākou haumāna ma ka hoʻokomo ʻana i nā ʻano i hoʻokomo ʻia e ia."

ʻO ke Kamāliʻiwahine Keʻelikōlani i hala aku nei, he aliʻi kūlana kiʻekiʻe a he mamo na ke koko aliʻi ma nā ʻaoʻao ʻelua o kona ʻohana, ua hana nui i ka hoʻonui ʻana i ka hoʻonaʻauao ma Hawaiʻi. Ua kūkulu ʻia ke kula mōʻaukala kokoke i ke kaona ʻo Honolulu i ka makahiki 1926 ma ke kahua o Keōua Hale, ka hale aliʻi nui o Keʻelikōlani, a ua kapa hou ʻia ma hope koke iho i ka makahiki 1927 ʻo ke Kula Kūwaena.

Ua hoʻomaka ʻia ke kaʻina hana hou i ka makahiki 2019 a alakaʻi ʻia e ke kōmike hoʻohui o nā kumu, nā hale waihona puke, nā alumnae, nā haumāna, nā mea kākau moʻolelo a me nā lālā kaiāulu. Ua hoʻomaha iki ka holomua i ka makahiki 2020 e ka maʻi maʻi COVID-19, akā ua hoʻomaka hou ka hana, e hoʻopau ana me kahi ʻae ʻia e ka Papa Hoʻonaʻauao ma Sepatemaba 17, 2021. 

Ua hoʻolaʻa pū ʻia kekahi kiʻi kiʻi nani o ka pā kula hou e hoʻohanohano ana i ke Kamāliʻiwahine Keʻelikōlani ma ke ʻano o ka hoʻolauleʻa. Hōʻike ʻia ka hale aliʻi nui o Keōua Hale ma Honolulu, kona hale kuʻuna ʻano ʻala ma ka pā o ka Hale Aliʻi ʻo Huliheʻe ma Kailua-Kona, a me Mauna Loa, kahi āna i komo ai e kōkua i ka pale ʻana i ke kūlanakauhale ʻo Hilo mai ka pele i ka makahiki 1880.

I kona make ʻana i ka makahiki 1883, ua hoʻoili ʻia ka waiwai o ke Kamāliʻiwahine Keʻelikōlani, me Keōua Hale, iā Princess Bernice Pauahi Bishop. Ma hope o ka make ʻana o ke Kamāliʻiwahine Pauahi i ka makahiki 1885, ua kūʻai ka Papa Hoʻonaʻauao i ka waiwai o Keōua Hale no ka lilo ʻana i ke kula kiʻekiʻe ʻo Honolulu i ka makahiki 1895. I ka haʻalele ʻana o ke kula kiʻekiʻe ʻo Honolulu i ka waiwai i ka makahiki 1907, ua lilo ka waiwai i ke kula ʻo Central Grammar School. A laila ua ho'oikaika 'ia e ho'ololi i ke kula o Ke'elikōlani. Eia naʻe, ma muli o ka paʻakikī o kekahi poʻe i ka haʻi ʻana iā Keʻelikōlani, ua hoʻi ke kula i ke kula ʻo Central Grammar School. 

Ma hope mai, lilo ke Kula Kaiapuni ʻo Central Junior High School i ka makahiki 1928, Central Intermediate School i ka makahiki 1932, a me Central Middle School i ka makahiki 1997. Ua waiho ʻia nā hale o ka pā kula ma ka Hawaii Register of Historic Places i ka makahiki 1994. A hiki i kēia lā, e hōʻike mau ana kekahi hale ma ka pā kula i ka inoa ʻo Keʻelikōlani School.